کار و احیای فکر دینی راهی برای نجات از بندگی
شیوع تفکرات جبرگرایانه در قرون اولیه اسلام توسط امویان،عملکرد اقتصادی و
اجتماعی مسلمانان را معطوف به خود کرد. رسوخ این افکار در سطح عمومی جامعه
سبب شد تحرک و پویایی از سطح عظیمی از جامعه رخت برندد. خوار شمردن
عمل انسان و اثری که در سعادت و شقاوت انسان دارد پویایی و تفکر و تحرک را
از بطن جامعه گرفت و سبب شد جنب وجوش و فعالیت اقتصادی و اجتماعی در میان
مسلمانان کاهش یابد. چنانچه «درصدر اسلام مسلمانان تمام فکرشان این بود که من
هر چه سعی می کنم و عمل می کنم فقط همین است که به درد من می خورد و جز
این چیز دیگری نیست». همین امر سبب اعتماد به نفس و اتکا به نیروی درونی آن
ها می شد. ضمن این که عناصر مثبت بسیار زیادی در فرهنگ آرمانی دینی ما نهفته
بود که در آن به کار اهمیت زیادی می داد. حضرت علی علیه السلام می
فرمایند:«با اراده محکم به جنگ سستی ها بروید». سنت ائمه اطهار و نقل
فرمایشات آن ها در تشویق روحیه کار و فعالیت، پویایی و بینایی را به زندگی
آنان هدیه می داد که اثرات مثبت آن درصدر اسلام در تمام زمینه ها معروف و
مشهود است.چنین طرز تفکری باعث شد سکون و رخوت و عدم تحرک در جامعه جای خود
را به تحرک،نشاط و فعالیت بدهد.کوشش اسلام همواره بر این بوده است که
انسان را وابسته به عمل خود معرفی کند و انسان را متکی به اراده خود کند.
ادامه مطلب ...
رابطه ی علم با فرهنگ و تمدن اسلامی از دیدگاه شهید مطهری بخش اول
یکی از الطاف الهی به انسان عقل و قوه ی تفکر است، که در پرتو آن به علم و
معرفت دست پیدا می کند و دیگر این که حس کنجکاوی و شناخت بهتر جهان و دست
یابی به زندگی آسان، عامل ایجاد تمدن بشری است.استاد شهید، زنده نگاه داشتن دین را به اقامه ی فرهنگ اسلامی دانسته و بیان می کند که فرهنگ اسلامی دارای یک روح خاص می باشد و از اصالت و شخصیت مستقل و از حیات ویژه ای برخوردار است. وی عامل این حیات را توصیه های مؤکد قرآن کریم و روایات درباره ی علم و فراگیری آن دانسته است. به تعبیر ایشان، یکی از دلایلی که تمدن و فرهنگ اسلامی به سرعت بالید و رشد کرد، همین توصیه ها و نیز این که در راه یادگیری علم و فنون تعصب نمی ورزیدند، و علم و دانش را در هر کجا و نزد هر کسی بود فرا می گرفتند، می باشد.
سپس استاد به نمونه هایی از توصیه ها، چه در قرآن کریم و چه در روایات، و این که به فراگیری علم تشویق کرده و جهل و نادانی را مذمت کرده اند پرداخته است. و در پایان بیان می شود که چرا با این که اسلام سفارش فراوانی به علم نموده است، این حقیقت در جامعه ی اسلامی متروک مانده است.
ادامه مطلب ...
رابطه ی علم با فرهنگ و تمدن اسلامی از دیدگاه شهید مطهری بخش دوم
از دیدگاه استاد مطهری، علم، پایه اساسی فرهنگ و تمدن اسلامی است، و طبق فرموده ایشان ، اصلی
که در دنیا تحول به وجود آورد و همه ی کارها بر پاشنه ی آن می چرخد، علم
است و چرخ زندگی بر محور علم قرار گرفته است و همه ی شؤون حیات بشر با علم
وابستگی پیدا کرده است؛ به طوری که هیچ کاری و هیچ شأنی از شؤون حیات بشر
را جز با کلید علم نمی توان انجام داد. علوم
و فرهنگ اسلام، و به طور کلی تمدن اسلامی تدریجا رشد کرد و بالید و بارور
شد، مانند هر موجود زنده که اول به صورت یک سلول پدید می آید و تدریجا در
اثر استعداد و مایه ی حیاتی که در آن سلول نهفته است رشد می کند، و همراه
با رشد خود قسمت قسمت و شاخه شاخه می شود و شکل می گیرد، و بالاخره به صورت
یک دستگاه متشکل درمی آید.ادامه مطلب ...
“انسان کامل” از منظر شهید مطهری(ره)
انسان کامل از نظر مکاتب مختلف، تعابیر متفاوتی دارد. هر مکتبی از زاویه دید خود، انسان کامل را با یکسری مفاهیم، فرضیات و نظریات گوناگون مطرح می کند. مثلا مکتب اگزیستانسیالیست انسان کامل را از منظری می بیند که متفاوت از نگاه مارکسیست ها می باشد. لیبرال ها انسان کامل را طوری تعریف و تبیین می کنند که با نئولیبرال، سوسیالیست و دیگر مکاتب متفاوت است.
اسلام نیز مانند دیگر مکاتب برای کمال انسان تعریف وتوضیحات خاص خود را در نظر دارد.
حال، باتوجه به موضوع مقاله، می خواهیم بدانیم که از منظر استاد شهید مرتضی مطهری(ره) در مکتب اسلام، انسان کامل چگونه انسانی است؟
در درجه اول، تعریف تکامل چیست؟ و از منظر شهید مطهری، انسان کامل چه ویژگی هایی دارد؟ وی چه کسی را انسان کامل می داند؟ و بالاخره ما باید چه کار کنیم؟
شخصیت حضرت فاطمه زهرا(س) در اندیشه شهید مطهری
وجود مقدس حضرت فاطمه زهرا(س) یکی از درخشان ترین چهره های والای انسانی و نمونه کامل خلقت پروردگار در قالب زن می باشد، پیروی و تاسی به چنین شاهکار آفرینش در بر گیرنده سعادت و رستگاری در دنیا و آخرت است.
حضرت زهرا(س) از نظر زندگی مادی؛ بشری چون دیگران است، اما از جنبه معنوی؛ به آنجا رسید که شناخت تمامی ابعاد شخصیتی آن حضرت بسی دشوار و دستیابی به همه جوانب آن مشکل بسیار است. مقامی که آن بزرگوار در اثر بندگی خدا و شناخت و معرفت حضرت حق به دست آورد؛ مقامی بس بزرگ و فضایل او بی شمار است و همین حقیقت است که امام صادق(ع) فرمود: « فاطمه همان شب قدر است، هر کسی فاطمه را آن چنان که باید بشناسد، به حقیقت شب قدر را درک کرده است. علت نامگذاری آن حضرت به «فاطمه» آن است که خلایق از کنه معرفت وی بریده شدند.» (بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۶۵)
این نوشتار به بررسی گوشه هایی از شخصیت زهرای مرضیه(س)، در آثار و اندیشه متفکر بزرگ شهید مرتضی مطهری می پردازد. متفکری که به گفته سلاله فاطمه زهرا(س) خمینی کبیر، قلمی روان و فکری توانا در تحلیل مسائل اسلامی داشت و در سیره معصومان صاحب نظر بود.